Malatya İl Sağlık Müdürlüğü tarafından 2018 yılı içerisinde 25.628 bayana mamografi çekilerek 21 Meme Kanseri tespit edilmiş, 19.347 bayana HPV taraması yapılarak 63 Rahim Ağzı Kanseri tespit edilmiştir. Ayrıca 21.215 bay ve bayana gaitada gizli kan testi yapılarak 48 Kalın Basak Kanseri tespit edilmiştir.
Kanser; vücuttaki normal hücrelerin çok aşamalı bir süreçte tümör hücrelerine dönüşerek kontrolsüz çoğalmasıyla oluşan bir hastalıktır. Sonraki aşamada kontrolsüz çoğalan bu hücreler çevre ve uzak organlara yayılabilir. Kanser dünyada ve ülkemizde en önemli hastalık ve ölüm nedenlerinden biridir. Ülkemizde erkeklerde sırasıyla akciğer, prostat, kalın barsak, mesane ve mide kanserleri en sık görülürken, kadınlarda ise sırasıyla meme, tiroit, kalın barsak, rahim ve akciğer kanseri en sık görülmektedir. Tüm kanser vakalarının sadece% 5-10'u genetik kusurlara atfedilebilirken, geri kalan % 90-95'inin kökleri çevreye ve yaşam biçimine dayandırılmaktadır. Kanserden ölümlerin yaklaşık üçte biri; başlıca beş davranışsal ve beslenme ile ilgili risk faktörlerinden kaynaklanmaktadır: fazla kilolu ya da şişman (obez) olma, meyve ve sebzeyi az tüketme, yetersiz fiziksel aktivite, tütün kullanımı ve alkol kullanımı. Tütün kullanımı kanser için en önemli risk faktörüdür ve kanser ölümlerinin yaklaşık %22’sinden sorumludur.
Günümüzde kanserin %30-50’si önlenebilir. Bu, risk faktörlerinden kaçınma ve mevcut kanıt dayalı önleme stratejilerini uygulama yoluyla başarılabilir. Birçok kanserin iyileşme olasılığı, erken tanı konmuş ve uygun şekilde tedavi edilmişse yüksektir.
Kanserlere erken tanı konması halinde, kansere bağlı ölümlerin azaltılması mümkündür. Bu bağlamada kalın barsak kanseri, cilt kanseri, kadınlarda rahim ağzı kanseri ve meme kanseri ile erkeklerde prostat kanserine erken tanı koymak mümkündür. Ülkemizde kalın barsak, meme ve rahim ağzı kanseri için T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen kanser tarama programları mevcuttur. Bu tarama programları KETEM birimlerinde yapılmakta olup; şöyledir:
Meme Kanseri: 20-39 yaş arası: Ayda bir kendi kendine meme muayenesi yapılmalıdır.
Meme kanseri belirtilerden biri görüldüğünde ise vakit geçirmeden doktora başvurulmalıdır. Ayrıca iki yılda bir doktora meme muayenesi için gidilmelidir.
40-69 yaş arası; Ayda bir kendi kendine meme muayenesi yapılmalı, yılda bir doktora meme muayenesi için gidilmeli ve iki yılda bir mamografi çektirilmelidir.
Rahim Ağzı (Serviks) Kanseri: 30-65 yaş aralığındaki kadınların 5 yılda bir Smear veya HPV testi yaptırması gereklidir.
Kalın Barsak (Kolorektal) Kanseri:50-70 yaş aralığındaki kadın ve erkekler 2 yılda bir gaitada gizli kan testi ve her 10 yılda bir kolonoskopi yaptırmalıdır.
Bütün bu kanser taramaları her ilde bulunan Kanser Erken Teşhis ve Eğitim Merkezi (KETEM) birimlerinde VE Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) ÜCRETSİZ olarak yapılmaktadır.
Kanser belirtileri şu şekildedir.
- Barsak ve idrar kesesi işleyişinde değişiklik,
- Olağan dışı kanama ya da akıntı,
- Memede veya başka yerde kalınlaşma, şişlik,
- Sindirim bozukluğu veya güçlüğü,
- Yutkunma güçlüğü
- Sürekli öksürük, inatçı ses kısıklığı veya kalınlaşması,
- Bir siğil ya da et beninde gözle görülür değişiklik
Kanserden korumaya yönelik önlemler şu şekilde sıralanabilir:
- Sigara başta olmak üzere tütün ürünlerinin hiçbirini kullanmamak
- Pasif içici olmama, dumansız alanlar oluşturma
- Sağlıklı (normal) kiloya ulaşmak ve bunu korumak
- Yeterli ve dengeli (sağlıklı) beslenmek
- Yeterli düzeyde fiziksel aktivite yapmak
- Alkollü içeceklerden uzak durmak
- Güneş ışınlarına fazla maruz kalmamak, dik geldiği zamanlarda uzak durmak ve koruyucu önlemler almak
- Çalışma ortamlarında kansere neden olabilecek maddelere karşı kaynağında koruyucu önlemler almak
- Radon başta olmak üzere radyasyon maruziyetini azaltmak
- Kadınlar için emzirmek
- Hepatit B ve HPV aşılarını yaptırmak
- Kentsel hava kirliliğinin azaltılması
- Katı yakıtları kullanmamak
- Kanser taramalarını yaptırmak